CZY POLACY DBAJĄ O SWOJE ZDROWIE? – WYNIKI ANKIETY

Zdrowie jest jedną z najbardziej cenionych wartości w ludzkim życiu, a jego utrzymanie zależy w przeważającej mierze od stylu życia człowieka. Zdrowie nie jest czymś trwałym, trzeba o nie cały czas dbać, doskonalić je i poprawiać.

Definicja WHO podkreśla, że zdrowie to nie tylko brak choroby lub kalectwa, ale także dobrostan psychiczny, fizyczny i społeczny.¹ Irena Heszen i Helena Sęk również ujmują pojęcie zdrowia kompleksowo. Podkreślają, że wyznacznikiem zdrowia jest nie tylko brak objawów choroby i cierpienia, ale także dobrostan biopsychospołeczny i dyspozycja umożliwiająca adaptacyjne funkcjonowanie w określonym kontekście środowiskowym. Zdrowie nie jest stałą, ale jest przemieszczaniem się po osi zdrowie-choroba i niezwykle cenną wartością.² Znaczenie zdrowia w życiu człowieka potwierdzają między innymi najnowsze badania CBOS, w których zdrowie plasuje się na drugim miejscu najbardziej cenionych wartości (zaraz po szczęściu rodzinnym) i wymienia je aż 74% badanych.³

Na zachowania zdrowotne sprzyjające zdrowiu składają się m.in. aktywność fizyczna (codzienna, co najmniej umiarkowana i trwająca minimum 30 minut); zdrowa i zbilansowana dieta; niepalenie tytoniu; umiarkowane picie alkoholu (w przypadku dzieci i młodzieży całkowita abstynencja); odpowiednia ilość snu; bezpieczne zachowania seksualne; umiarkowana ekspozycja na słońce; korzystanie ze wsparcia społecznego; umiejętne radzenie sobie ze stresem, samobadanie (np. jąder) i samokontrola (np. masy ciała); wykonywanie okresowych badań profilaktycznych (np. stomatologicznych).⁴

Podczas 2. PZU Maraton Gdańsk prosiliśmy uczestników maratonu i kibiców o wypełnienie krótkiej ankiety. Badanie miało na celu sprawdzenie, jakie nawyki prozdrowotne przejawiają badane osoby. Ankietę wypełniły 183 osoby, w tym 94 mężczyzn i 89 kobiet. Spośród ankietowanych 63 osoby stanowili maratończycy, a pozostałe 120 osób kibice.

Pytaliśmy o to, co respondenci robią dla swojego zdrowia każdego dnia. Badane osoby miały do wyboru sześć odpowiedzi, z tym że mogły zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź. Do wyboru miały: jedzenie przynajmniej dwóch porcji warzyw i owoców w ciągu dnia; wypijanie przynajmniej 1,5 litra wody dziennie; aktywność fizyczną przynajmniej 3 razy w tygodniu; regularne badania (przynajmniej raz na pół roku); nie palenie papierosów (także e-papierosów) i ograniczenie spożycia alkoholu.

Nieco ponad 60% badanych deklaruje jedzenie przynajmniej dwóch porcji warzyw i owoców dziennie oraz picie przynajmniej 1,5 litra wody dziennie. Wśród maratończyków odsetek ten jest wyższy i wynosi 71%. Również kobiety (55%) nieznacznie częściej deklarują te zachowania prozdrowotne od mężczyzn (45%).

Podobny odsetek odpowiedzi uzyskaliśmy przy pytaniu dotyczącym aktywności fizycznej. 62,8% badanych deklaruje, że ćwiczy przynajmniej 3 razy w tygodniu lub częściej. Spośród maratończyków prawie wszyscy deklarują regularną aktywność fizyczną (98%). Niespełna 50% ankietowanych nie-maratończyków deklaruje aktywność fizyczną wykonywaną 3 razy w tygodniu lub częściej. Wynik ten nie jest wynikiem dobrym, biorąc pod uwagę fakt, że przeważającą większość ankietowanych miała do 40 lat, a więc byli to ludzie stosunkowo młodzi, dla których wysiłek fizyczny nie powinien stanowić problemu. Dodatkowo byli to ludzie, którzy przyszli oglądać maraton, a więc poniekąd zainteresowani sportem. Być może należałoby np. poprowadzić akcje promujące aktywność fizyczną także wśród kibiców maratonu, zorganizować dla nich zajęcia sportowe na czas biegu itp.

Niepokojące wyniki otrzymaliśmy przy pytaniu dotyczącym regularnych badań profilaktycznych. Tylko 33,3% ankietowanych deklaruje regularne badania (przynajmniej raz na pół roku). Co ciekawe, nie jest to związane z faktem, czy dana osoba jest maratończykiem czy nie – w obydwu grupach otrzymaliśmy podobne wyniki. Dbanie o własne zdrowie ma silny związek z płcią badanych osób. Wśród osób deklarujących regularne badania 69% stanowią kobiety, a 31% mężczyźni. Akcje promujące zdrowie powinny więc być kierowane raczej do mężczyzn niż do kobiet, ponieważ to oni częściej zaniedbują własne zdrowie.

Ostatnie dwa pytania dotyczyły stosowanych używek. Okazuje się, że wciąż 1/3 badanych osób pali papierosy (także e-papierosy). Palenie, mimo wielu kampanii społecznych, wciąż jest zjawiskiem częstym. Rzadziej występuje u maratończyków (87% maratończyków nie pali papierosów) i kobiet (79% nie pali). Uprawianie sportu wiąże się więc z rezygnacją z palenia papierosów – należałoby jednak pogłębić badania aby znaleźć prawdziwy związek przyczynowo-skutkowy. Gorsze wyniki otrzymaliśmy przy pytaniu dotyczącym alkoholu. Niestety tylko 41% badanych ogranicza jego spożycie. Płeć badanych nie ma większego znaczenia, nieznacznie lepsze wyniki osiągają w tym wypadku maratończycy (71% maratończyków ogranicza spożycie alkoholu).

WNIOSKI

W badaniu widać dwie tendencje. Po pierwsze, maratończycy w większym stopniu przejawiają zachowania prozdrowotne od pozostałej grupy badanej. Maratończycy uprawiają sport profesjonalnie lub pół-profesjonalnie, więc chcąc osiągać lepsze wyniki muszą bardziej świadomie dbać o swoje zdrowie. Prawdopodobnie aktywność fizyczna skłania ich do pogłębiania wiedzy prozdrowotnej i stosowania jej w praktyce. Nie dotyczy to jedynie wykonywania badań profilaktycznych, w tym wypadku nie różnią się znacząco od pozostałej grupy badanej. Być może należałoby kłaść większy nacisk na rolę badań profilaktycznych zarówno u sportowców jak i u pozostałej grupy badanej. Po drugie, kobiety jako grupa demograficzna zdają się bardziej dbać o swoje zdrowie. Widać to zwłaszcza przy pytaniach dotyczących badań profilaktycznych i palenia papierosów. Prozdrowotne kampanie społeczne powinny więc być kierowane raczej do mężczyzn niż do kobiet, ze względu na ich mniejsze zainteresowanie tematyką własnego zdrowia. Dodatkowo otrzymaliśmy niskie wyniki, jeżeli chodzi o aktywność fizyczną grupy nie-maratończyków. Być może należałoby dodatkowo promować regularną aktywność fizyczną we wszystkich grupach wiekowych.

Autor: Katarzyna Łempicka